Ο ε­θνο­μάρ­τυ­ρας Άγιος Χρυ­σό­στο­μος Σμύρ­νης

Σήμερα 11 Σεπτεμβρίου η Ορθόδοξη εκκλησία τιμά τη μνήμη των Αγίων Μητροπολιτών Χρυσοστόμου Σμύρνης, Αμβροσίου Μοσχονησίων, Προκοπίου Ικονίο...

Σήμερα 11 Σεπτεμβρίου η Ορθόδοξη εκκλησία τιμά τη μνήμη των Αγίων Μητροπολιτών Χρυσοστόμου Σμύρνης, Αμβροσίου Μοσχονησίων, Προκοπίου Ικονίου, Γρηγορίου Κυδωνίων, Ευθυμίου Ζήλωνος και μαζί τους και των λαϊκών που σφαγιάσθηκαν κατά την Μικρασιατική καταστροφή το 1922. Ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσοσόστομος, ο εθνομάρτυρας του Μικρασιατικού Ελληνισμού ήταν στενά συνδεδεμένος με τον Πανιώνιο. Δεν ήταν α­πλά φί­λος του συλλόγου. Ή­ταν αυ­τός που στή­ρι­ξε (και υ­πο­στή­ρι­ξε…) τον θρυ­λι­κό σύλ­λο­γο σε πο­λύ δύ­σκο­λες στιγ­μές.

Έ­τσι δι­καιο­λο­γη­μέ­να έ­γι­νε ο φυ­σι­κός του η­γέ­της. Λί­γες μέ­ρες με­τά την ά­φι­ξή του στη Σμύρ­νη τον Μάρτιο του 1910, ο Α­ντώ­νιος Α­ρε­ά­λης και ο Δη­μή­τρης Δάλ­λας (δυο α­κού­ρα­στοι ερ­γά­τες του Πα­νιω­νί­ου…) ε­νη­με­ρώ­νουν τον νέ­ο μη­τρο­πο­λί­τη Σμύρ­νης Χρυ­σό­στο­μο ό­τι ο Πα­νιώ­νιος α­ντι­με­τω­πί­ζει σο­βα­ρό πρό­βλη­μα με το γυ­μνα­στή­ριό του κα­θώς το οί­κη­μα έ­πρε­πε να ε­πι­στρα­φεί στους ι­διο­κτή­τες του. Ε­πί 20 ο­λό­κλη­ρα χρό­νια ο Πα­νιώ­νιος δεν εί­χε δι­κό του γυ­μνα­στή­ριο. Με σο­βα­ρές δα­πά­νες ο σύλ­λο­γος δη­μιούρ­γη­σε γυ­μνα­στή­ριο και συγ­χρο­νι­σμέ­νο στί­βο. Η μί­σθω­ση ή­ταν πο­λυε­τής, αλ­λά οι ι­διο­κτή­τες εί­χαν κρα­τή­σει το δι­καί­ω­μα σε πε­ρί­πτω­ση που που­λού­σαν το γή­πε­δο να λυό­ταν αυ­το­μά­τως το συμ­βό­λαιο. Έ­τσι το 1910, δέ­κα χρό­νια με­τά τη σύ­να­ψη της συμ­φω­νί­ας, η γαλ­λι­κή ε­ται­ρί­α Προ­κυ­μαί­ων πού­λη­σε το γή­πε­δο και ο Πα­νιώ­νιος έ­μει­νε ά­στε­γος. Στην δυ­σμε­νή αυ­τή θέ­ση του Πα­νιω­νί­ου θα βρε­θεί ο Χρυ­σό­στο­μος να του δώ­σει λύ­ση…

Ως πρό­ε­δρος της Ορ­θό­δο­ξης κοι­νό­τη­τας Σμύρ­νης ει­ση­γεί­ται στα δύο κοι­νο­τι­κά σω­μα­τεί­α, Δη­μο­γε­ρο­ντί­α και Κε­ντρι­κή Ε­πι­τρο­πή, την δω­ρε­άν πα­ρα­χώ­ρη­ση στον Πα­νιώ­νιο με­γά­λου γη­πέ­δου 105.000 τ.μ., πα­ρά­πλευ­ρα στο ελ­λη­νι­κό νε­κρο­τα­φεί­ο, για την ε­γκα­τά­στα­ση του συλ­λό­γου και την δη­μιουρ­γί­α υ­πο­δειγ­μα­τι­κού γη­πέ­δου. Εί­ναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ό­τι την έ­κτα­ση ή­θε­λε να α­γο­ρά­σει η αγ­γλι­κή ε­ται­ρί­α σι­δη­ρο­δρό­μων Α­ϊ­δι­νί­ου, για να ε­πε­κτεί­νει τις ε­γκα­τα­στά­σεις της, προ­σφέ­ρο­ντας μά­λι­στα το υ­πέ­ρο­γκο (για την ε­πο­χή…) πο­σό των 100.000 χρυ­σών λι­ρών.

Ό­μως ο Χρυ­σό­στο­μος πε­ρι­φρό­νη­σε τα χρή­μα­τα των Άγ­γλων και πα­ρε­χώ­ρη­σε την έ­κτα­ση δω­ρε­άν στον Πα­νιώ­νιο. Εκεί κτίστηκε το νέο στάδιο του συλλόγου, το οποίο εγκαινιάστηκε το 1912 στους ΙΔ΄ Πανιώνιους Αγώνες όπου ο Χρυ­σό­στο­μος δα­κρυ­σμέ­νος έ­βλε­πε τα ελ­λη­νι­κά νιά­τα της Σμύρ­νης να δια­γω­νί­ζο­νται στον στί­βο. Το νέο στάδιο περιλάμβανε στίβο περιμέτρου 334 μέτρων, γήπεδο ποδοσφαίρου διαστάσεων 95x65 μ., γυμναστήριο εξοπλισμένο με σύγχρονα όργανα, εξέδρα για 7.000 θεατές, αποδυτήρια και γραφεία. Ο ε­θνο­μάρ­τυ­ρας Μη­τρο­πο­λί­της πα­ρέ­μει­νε σ’ ό­λη του τη ζω­ή θερ­μός υ­πο­στη­ρι­κτής του Πα­νιω­νί­ου και γε­νι­κά του σμυρ­να­ϊ­κού α­θλη­τι­σμού. Το ό­νο­μα του Χρυ­σό­στο­μου δεν γρά­φτη­κε στο πάν­θε­ον του ελ­λη­νι­σμού μό­νο για τον μαρ­τυ­ρι­κό του θά­να­το. Πα­ρα­μέ­νει χα­ραγ­μέ­νο και στην ι­στο­ρί­α του Ιω­νι­κού α­θλη­τι­σμού.

Ο εθνομάρτυρας και Αγιος Χρυσόστομος, τη μνήμη του οποίου τιμούμε σήμερα 11 Σεπτεμβρίου, γεννήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 1867 στην Τρίγλια της Βιθυνίας (επαρχία Προύσας), στην Προποντίδα της Μικράς Ασίας. Ήταν γιος του Νικολάου Καλαφάτη και της Καλλιόπης Λεμονίδου, οι οποίοι απέκτησαν συνολικά οκτώ παιδιά, τέσσερα αγόρια και τέσσερα κορίτσια. Ο πατέρας του ήταν νομομαθής και αντιπροσώπευε συμπολίτες του ενώπιον των τουρκικών δικαστηρίων. Επίσης, αναμιγνυόταν στα κοινά και εκλεγόταν δημογέροντας. Η μητέρα του ήταν ευλαβής χριστιανή και αναφέρεται ότι τον είχε τάξει στην Παναγία.

Στις 11 Μαρτίου 1910 ο Χρυσόστομος από τη Δράμα μετετέθη στη Σμύρνη, ως Μητροπολίτης Σμύρνης. Στη Σμύρνη συνέχισε τους εθνικούς αγώνες, οργανώνοντας μάλιστα πάνδημο συλλαλητήριο ώστε να καταγγείλει αφενός τις βιαιότητες των Βουλγάρων στην Μακεδονία εναντίον των Ελλήνων, αφετέρου δε την υποστήριξη των τουρκικών αρχών προς την βουλγαρική προπαγάνδα. Το πολύπλευρο έργο του επεκτάθηκε σε όλα τα επίπεδα της κοινοτικής ζωής -ποιμαντικό, εθνικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό, φιλανθρωπικό - με πρωτοποριακή πρωτοβουλία το μεγάλο κοινωνικό έργο δημιουργίας ευαγών ιδρυμάτων και αθλητικών εγκαταστάσεων για τη νεολαία. Ενδεικτικά με έμπνευση και ενέργειες του Χρυσοστόμου δημιουργήθηκε στη Σμύρνη το γήπεδο του Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης Αθλητικού Ομίλου «Πανιώνιος». Κατά τον πρώτο διωγμό (επί Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου) βοήθησε πολλούς Έλληνες με ναυλωμένα πλοία να διασωθούν σε ασφαλείς τόπους. Παράλληλα, επικοινωνούσε συνεχώς με Οθωμανούς αξιωματούχους και εξηγούσε με συνεντεύξεις κι επιστολές για τον διωγμό των Ελλήνων της Ανατολής σε πρόσωπα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο Γερμανός πρέσβυς στην Κωνσταντινούπολη γράφει για τον Μητροπολίτη Σμύρνης “… εξήρθη εις το ύψος του καλύτερου επί της γης κλήρου”. Ο υπουργός θρησκευμάτων του Σουλτάνου ζήτησε την ανάκληση του από την Σμύρνη καθώς οι τουρκικές αρχές είχαν θορυβηθεί έντονα από την πολυσχιδή δράση του υπέρ του Ελληνισμού. Στις 20 Αυγούστου 1914 Τούρκοι αστυνομικοί απομακρύνουν τον Μητροπολίτη και τον οδηγούν στην Κωνσταντινούπολη. Ο Χρυσόστομος επιστρέφει στη Σμύρνη μετά την Ανακωχή του Μούδρου το 1918, ενώ η υποδοχή του πίσω στην πρωτεύουσα της Ιωνίας ήταν παλλαϊκή.

Κατά τα έτη 1919 έως 1922, οπότε και η περιοχή της Σμύρνης βρισκόταν υπό Ελληνική Διοίκηση, ο Χρυσόστομος αποτελούσε τον εθνάρχη του Μικρασιάτικου Ελληνισμού. Μάλιστα ήταν ο εμπνευστής της «Μικρασιατικής Άμυνας» για τη δημιουργία αυτόνομου κράτους σε περίπτωση ήττας του ελληνικού στρατού. Η κατάρρευση του μικρασιάτικου μετώπου τον Αύγουστο του 1922 απογοήτευσε τον Χρυσόστομο, ο όποιος αποδοκίμασε τα σχέδια των Μεγάλων Δυνάμεων για την απομάκρυνση του ελληνικού στοιχείου από την Μικρά Ασία, ενώ ταυτόχρονα ζητούσε έντονα από την Ελληνική Κυβέρνηση τρόπους, έως την ύστατη, ώρα για τη διάσωση του Ελληνισμού από την επερχόμενη σφαγή.

Παρά τις προτάσεις που του έγιναν να αποχωρήσει ασφαλής από τη Σμύρνη καθώς το μέτωπο κατέρρεε, ο Χρυσόστομος αρνήθηκε να εγκαταλείψει το ποίμνιό του. Ένας Τούρκος αξιωματικός μετέβη μαζί με δυο στρατιώτες στα γραφεία της Μητρόπολης και τον οδήγησε στον Νουρεδίν Πασά, τον Τούρκο Αρχιστράτηγο, ο οποίος παρέδωσε τον Μητροπολίτη στον όχλο από τον οποίο βρήκε μαρτυρικό θάνατο στις 27 Αυγούστου 1922.

Ο άγιος Χρυσόστομος έχει καθιερωθεί ως ο προστάτης άγιος των Μικρασιατών. Επίσης μαζί με τον άγιο Νεκτάριο είναι ο προστάτης άγιος του αθλητισμού, καθώς ως πρωτοπόρος για την εποχή του, πρωτοστάτησε στην ανάπτυξη της άθλησης των νέων και τη δημιουργία αθλητικών - γυμναστικών εγκαταστάσεων, σχολείων και γηπέδων.