129 χρόνια ιστορίας: «Της προσφυγιάς καμάρι...»

14 Σεπτεμβρίου του 2019, ο Πανιώνιος κλείναι 129 χρόνια ζωής! Ο υπεραιωνόβιος σύλλογος, που γεννήθηκε στην ελληνική Σμύρνη της Μικράς Ασ...

14 Σεπτεμβρίου του 2019, ο Πανιώνιος κλείναι 129 χρόνια ζωής! Ο υπεραιωνόβιος σύλλογος, που γεννήθηκε στην ελληνική Σμύρνη της Μικράς Ασίας το 1890, ξεριζώθηκε, έγινε πρόσφυγας το 1922 και ρίζωσε στην Αττική γη και τη Νέα Σμύρνη. Όλα άρχισαν τον Σεπτέμβριο του 1890, όταν νεαροί από επιφανείς ελληνικές οικογένειες της Σμύρνης αποφάσισαν να ιδρύσουν τον Μουσικό και Γυμναστικό Σύλλογο «Ορφεύς». Την πρωτοβουλία είχε ο Νικίας Τζέτζος και στα ιδρυτικά μέλη αναφέρονται οι: Παν. Αργυρόπουλος, Ιω. Φατσέας, Μ. Στιβακτόπουλος, Δημοσθ. Μιλανάκης κ.ά. Ο Ορφεύς καλλιέργησε τη μουσική, παραμερίζοντας την αθλητική δραστηριότητα, αν και αναφέρονται αθλητές του να συμμετέχουν στους Πανιώνιους Αγώνες και στην Ολυμπιάδα της Αθήνας.

Γεννιέται και το Γυμνάσιο
Το 1893, όσα μέλη του Ορφέα επιθυμούσαν να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις αθλητικές δραστηριότητες, αποχώρησαν και ίδρυσαν τον Αθλητικό Σύλλογο «Γυμνάσιον». Το 1896 το Γυμνάσιο καθιέρωσε τους Πανιώνιους Αγώνες και το 1897 υπήρξε ένα από το 28 ιδρυτικά σωματεία του ΣΕΓΑΣ. Αθλητές του Γυμνασίου συμμετείχαν στα Τήνια (1895), στους Πανιώνιους Αγώνες (1896, 1898) και στην Α΄ Ολυμπιάδα (1896).

Η ίδρυση του Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου Σμύρνης
Η κοινή συμμετοχή αθλητών από τα δύο σωματεία στους διάφορους αγώνες, ως εκπροσώπων της Σμύρνης, είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων και οδήγησε τελικά στην επανένωση των δύο ομογάλακτων σωματείων, τον Οκτώβριο του 1898. Είχε προηγηθεί νωρίτερα κατά το ίδιο έτος η από κοινού διοργάνωση των Β΄ Πανιώνιων Αγώνων. Τους Δημόσιους Αγώνες που καθιέρωσε το «Γυμνάσιον» το 1896, οι δημοσιογράφοι της πόλης τους αποκαλούσαν Πανιώνιους Αγώνες, με αποτέλεσμα να καθιερωθεί η ονομασία και τελικά να αποτελέσει το όνομα του συλλόγου που προέκυψε το 1898, από την επανασύνδεση του Ορφέα με το Γυμνάσιον. Έτσι, το νέο σωματείο ονομάστηκε Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης. Ως χρώματα του συλλόγου ορίστηκαν το κυανό και το ερυθρό, χρώματα που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες της Μικράς Ασίας σε ποικίλες εκδηλώσεις. Πάντως μετά την καταστροφή της Σμύρνης, τα χρώματα για κάποιους πήραν βαθύτερη ερμηνεία. Το ερυθρό είναι το αίμα των Ελλήνων που χύθηκε στον διωγμό και το κυανό, το χρώμα της Ελλάδας ή/και του Αιγαίου που διέσχισαν οι πρόσφυγες.

Ο σκοπός του Πανιωνίου ήταν διττός: «Πρωτίστως η ανάπτυξη της γυμναστικής και του αθλητικούαισθήματος παρά τη σμυρναϊκή νεολαία και κατά δεύτερον λόγον η διέγερση και διάδοση του μουσικού αισθήματος». Γι’ αυτό, παράλληλα με τις αθλητικές, δεν έπαψε να ασκεί μουσικές και φιλολογικές δραστηριότητες. Το πρώτο Δ.Σ. αποτελούσαν οι: Α. Βαλλιάνος, Δ. Δάλλας, Αλκ. Δουλγερίδης, Μ. Διακίδης, Θ. Καλλιγάς, Ν. Μακρυποδάρας, Θ. Υπερίδης και Ι. Φατσέας.
Ο σύλλογος συντηρούσε εννιά αθλητικά τμήματα: αθλητικό (στίβου), γυμναστικό, ναυτικό (κωπηλασίας), κολύμβησης, σκοποβολής, ξιφασκίας, ποδηλασίας, τένις και ποδοσφαιρίσεως, δύο περιηγητικά: πεζοπορικό και εκδρομών, και τρία αφιερωμένα στις τέχνες: μουσικό, καλλιτεχνικό, φιλολογικό. Το 1919 ιδρύθηκαν τμήματα βόλεϊ και μπάσκετ, από τα πρώτα σε ελληνικό σωματείο.
Το 1900, με την ευκαιρία της επετείου της δεκαετούς λειτουργίας του συλλόγου, προκηρύχτηκε ο Α΄ Πανιώνιος Ποιητικός Διαγωνισμός, στον οποίο βραβεύτηκε ο Στέλιος Σπεράντζας για το έργο του «Ύμνος του Πανιωνίου Γ.Σ.», που μελοποίησε ο Δημοσθένης Μιλανάκης. Ακολούθησαν κι άλλοι ποιητικοί διαγωνισμοί τα επόμενα χρόνια, καθώς και μουσικοί διαγωνισμοί από το 1903. Επίσης, το καλλιτεχνικό τμήμα διοργάνωνε συναυλίες, εκθέσεις ζωγραφικής και γλυπτικής.

Οι Πανιώνιοι Αγώνες

Η κεντρική ετήσια διοργάνωση του συλλόγου ήταν οι Πανιώνιοι Αγώνες, οι οποίοι είχαν ξεκινήσει από το Γυμνάσιον το 1896 και συνεχίστηκαν από τον Πανιώνιο. Ως το 1922 διεξήχθησαν 19 φορές. Σε αυτούς συμμετείχαν με τους καλύτερους αθλητές τους όλα τα σωματεία της Σμύρνης και πολλά από πόλεις της Μικρασίας, την Κωνσταντινούπολη, Λέσβο, Σάμο, Αθήνα, Πειραιά, Πάτρα, Αλεξάνδρεια, Κύπρο. Επίσης, αγγλικοί, αρμένικοι και τούρκικοι σύλλογοι. Το 1901 ο Πανιώνιος διοργάνωσε τους Α΄ Σχολικούς Αγώνες, οι οποίοι έκτοτε καθιερώθηκαν κι τελούνταν κάθε χρόνο μεταξύ των σχολείων της Σμύρνης, συχνά ταυτόχρονα με τους Πανιώνιους Αγώνες. Για την πρωτοβουλία του αυτή, το 1904 ο σύλλογος τιμήθηκε με το χρυσό μετάλλιο του Α΄ Πανελλήνιου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου. Ως τους αγώνες του 1912 συμμετείχαν 7.000 μαθητές από τα 18 σχολεία της πόλης. Ως το 1922 διεξήχθησαν 18 φορές. Επίσης, αγωνίσματα εφήβων και παίδων εντάχθηκαν και στους Πανιώνιους Αγώνες από το 1913. Παράλληλα, ο σύλλογος πίεζε ώστε το μάθημα της Φυσικής Αγωγής να γίνει υποχρεωτικό στα σχολεία της περιοχής. Το 1902 ίδρυσε την πρώτη σχολή γυμναστών. Από το 1902 ο σύλλογος συμμετείχε στο πανελλήνιο πρωτάθλημα στίβου. Ως το 1922 οι αθλητές του κατέλαβαν 20 πρώτες θέσεις και κατέρριψαν 11 φορές διάφορα πανελλήνια ρεκόρ. Επίσης, αθλητές του συμμετείχαν στις πρώτες ολυμπιάδες.

Ο εθνομάρτυρας Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης

Ιδιαίτερη θέση στην ιστορία του Πανιωνίου μέχρι την καταστροφή της Σμύρνης, το 1922 κατέχει ο εθνομάρτυρας Χρυσόστομος, ο οποίος δεν υπήρξε απλώς φίλος του Πανιωνίου. Ήταν αυτός που στήριξε (και υποστήριξε…) τον σύλλογο σε πολύ δύσκολες στιγμές. Έτσι, δικαιολογημένα έγινε ο φυσικός του ηγέτης. Λίγες μέρες μετά την άφιξή του στη Σμύρνη, ο Αντώνιος Αρεάλης και ο Δημήτρης Δάλλας (δύο ακούραστοι εργάτες του Πανιωνίου…) ενημερώνουν τον νέο μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστο¬μο ότι ο Πανιώνιος αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα με το γυμναστήριό του καθώς το οίκημα έπρεπε να επιστραφεί στους ιδιοκτήτες του. Επί 20 ολόκληρα χρόνια ο Πανιώνιος δεν είχε δικό του γυμναστήριο. Με σοβαρές δαπάνες ο σύλλογος δημιούργησε γυμναστήριο και συγχρονισμένο στίβο. Η μίσθωση ήταν πολυετής, αλλά οι ιδιοκτήτες είχαν κρατήσει το δικαίωμα, σε περίπτωση που πουλούσαν το γήπεδο, να λυνόταν αυτομάτως το συμβόλαιο. Έτσι το 1910, δέκα χρόνια μετά τη σύναψη της συμφωνίας, η γαλλική εταιρεία Προκυμαίων πούλησε το γήπεδο και ο Πανιώνιος έμεινε άστεγος. Στη δυσμενή αυτή θέση του Πανιωνίου θα βρεθεί ο Χρυσόστομος να του δώσει λύση…

Ως πρόεδρος της ορθόδοξης κοινότητας Σμύρνης, εισηγείται στα δύο κοινοτικά σωματεία, Δημογεροντία και Κεντρική Επιτροπή, τη δωρεάν παραχώρηση στον Πανιώνιο μεγάλου γηπέδου 105.000 τ.μ., πλάι στο ελληνικό νεκροταφείο, για την εγκατάσταση του συλλόγου και τη δημιουργία υποδειγματικού γηπέδου. Είναι χαρακτηριστικό ότι την έκταση ήθελε να αγοράσει η Αγγλική Εταιρεία Σιδηροδρόμων Αϊδινίου, για να επεκτείνει τις εγκαταστάσεις της, προσφέροντας μάλιστα το υπέρογκο (για την εποχή…) ποσό των 100.000 χρυσών λιρών. Όμως ο Χρυσόστομος περιφρόνησε τα χρήματα των Άγγλων και παρεχώρησε την έκταση δωρεάν στον Πανιώνιο. Τα εγκαίνια του νέου σταδίου του Πανιωνίου έγιναν το 1912, κατά την τέλεση των Πανιώνιων Αθλητικών Αγώνων, και ο Χρυσόστομος, δακρυσμένος, έβλεπε τα ελληνικά νιάτα της Σμύρνης να διαγωνίζονται στον στίβο.
Ο εθνομάρτυρας Μητροπολίτης παρέμεινε σ’ όλη του τη ζωή θερμός υποστηρικτής του Πανιωνίου και γενικά του σμυρναϊκού αθλητισμού. Το όνομα του Χρυσόστομου δεν γράφτηκε στο πάνθεον του ελληνισμού μόνο για τον μαρτυρικό του θάνατο. Παραμένει χαραγμένο και στην ιστορία του ιωνικού αθλητισμού.

Εν κατακλείδι
Ο Πανιώνιος γεννήθηκε πριν από 129 χρόνια στην ελληνική Σμύρνη και ακολουθεί από τότε την πορεία του μικρασιάτικου Ελληνισμού. Από τη ρίζωση και την άνθηση στη Μικρά Ασία, στην καταστροφή, την προσφυγιά του 1922 και, στη συνέχεια, τη μετεγκατάσταση και την αναγέννηση στον ελλαδικό χώρο.